Gwara Poznańska

Czytając słowniki gwary poznańskiej aby przygotować ten tekst chyba nie spodziewałam się ile słów z gawry używamy na co dzień. I ile to razy ze zdziwieniem zadawałam sobie to pytanie: Jak to gdzie indziej tak się nie mówi?

W gwarze poznańskiej germanizmy stanowią ok. 30% słownictwa. Możemy znaleźć też elementy gwar wiejskiej ludności przybyłej do Poznania głównie w końcu XIX w. z różnych regionów Wielkopolski. Są to wyrazy nieznane w innych częściach kraju, np. bręczeć, graty, kluka. Niewielką część słownictwa tworzy natomiast słownictwo typowo miejskie, np. pestka - Poznański Szybki Tramwaj łączący Piątkowo i Winogrady z centrum miasta. Charakterystyczne dla poznaniaków jest wtrącenie tej, czyli wołacza ty, lub jako zakończenie zdania (np. Tej, co ty robisz?, Przestań to robić, tej); albo wtrącane na końcu zdania nie - tak (?), prawda (?), potwierdzenie czegoś.

◌ Sprawdźmy więc ile z tych słów rozumiecie:

bejmy – pieniądze

brachol – brat

bręczeć – marudzić

bryle – okulary

chaps – kęs

chichrać się – śmiać się

churchlać/churchać – kaszleć

ćmik – papieros

ćwok, ćmok – oferma

elektroluks - odkurzacz (od nazwy firmy Electrolux)

fyrtel - okolica, kąt

galart – galareta z mięsa

giglać – łaskotać

glajda - błoto, deszczowa pogoda

graty – rupiecie

gryczpan - bukszpan

grygolić – bazgrać

guzik - włącznik, przycisk

Gwiazdor - przychodzi z prezentami 24.12

gzik – twarożek, biały serek ze śmietaną

hyćka - czarny bez (kwiat)

japa - jama ustna

juchta - kradzież

kamloty - kamienie

kejter – pis, kundel

klamoty - graty, różne, wszystkie przedmioty

kluka – nos

kromka - piętka chleba

laczki – obuwie domowe bez pięty

lura - bardzo słaba kawa, herbata

maluda – dziecko

modrak - bławatek chaber

modrakowy – niebieski

nadusić - nacisnąć (np. przycisk dzwonka)

obkład – coś co kładziemy na kanapkę np. wędlina

ostrzytko - temperówka

pamperek - mała laleczka

pana – przebita dętka

papcie - obuwie domowe

pener - menel, żul

pierduśnica – plotkarka

pizgnąć się - uderzyć się

podstawek, podstawka - talerzyk pod szklankę, filiżankę

poruta – wstyd

pory -spodnie

przepękać - obyć się bez czegoś

pyra – ziemniak

pyzy – kluski na parze

rojber – nicpoń, łobuziak

siano – pieniądze

siora - siostra

szajba – obłęd, bzik

świgać – rzucać

taśtać – nieść

tej! - ty, charakterystyczna forma zwrotu do znajomych

unorany - ubrudzony

wajcha - dźwignia, przekładnia

winkiel – narożnik, róg

wiara, wiaruchna - ludzie, grupa ludzi

wuchta – duża ilość

wygogolona – za lekko ubrana

zakluczyć - zamknąć drzwi na klucz

z gorem lub z deklem - być nienormalnym, nienormalnie się zachowywać np. on ma z gorem

żybura - brudna, bardzo mętna ciecz

 

Co ja za to mogę? - Co ja jestem temu winien?
Co to za jeden? - Kto to, kim on jest?
Chono ino tu - Chodź tutaj.
Ty za to nie możesz - Nie jesteś temu winien.